اگر علی علیه السلام نبود عمر هلاک می شد

روایت « لو لا علی (ع) لهلک عمر » در چه منابعی آمده است؟

پاسخ
این عبارت که از زبان خلیفه دوم عمر بن خطاب ، در جریانهای مختلفی و بارها از زبان وی نسبت به حضرت امیرالمومنین علی علیه السلام صادر شده است که ما ابتدا اسناد آن از کتب شیعه نقل کرده و سپس جریانات را از منابع معتبر اهل سنت نقل می کنیم که برای اهل سنت نیز قابل اعتماد باشد .
لولاعلی در منابع شیعه
کافی ، کلینی ، ج 7 ، ص 424، تهذیب الاحکام ، شیخ طوسی ، ج 6 ، ص 606، ج 10 ، ص50، من لایحضره الفقیه ، شیخ صدوق ، ج 4 ، ص 36 ،‌ اختصاص ، شیخ مفید ، ص 111 و 149 مناقب آل ابی طالب ، ابن شهر آشوب ، ج 1 ، ص 311 ، المسترشد ، طبری شیعی ، ص 548 و 583 ، شرح الاخبار ، قاضی نعمان ، ج 2 ، ص 319 ، مدینه المعاجز ، علامه بحرانی ، ج 2 ، ص 460 و ج 5 ، ص 71، الشافی فی الامامه ، سید مرتضی ، ج 1 ، ص 203، ج 3 ، ص 130 ، منهاج الکرامه ، علامه حلی ، ص 18، الطرایف ، سید ابن طاووس ، ص 255 و 516.
لولاعلی در منابع اهل سنت :
تاویل مختلف الحدیث ، ابن قتیبه ، ص 152، مواقف ، ایجی ، ج 3 ، ص 627 و 636، شرح مقاصد ، تفتازانی ، ج 2 ، ص 294 ، التفسیر الکبیر ، فخررازی ، ج 21 ، ص 22،شرح نهج البلاغه ، ابن ابی الحدید ‌، ج 1 ، ص 18و ج 12 ، ص 179، تمهید الاوایل ، باقلانی ، ص 476 ، مناقب علی ابن ابیطالب ، ابن مردویه اصفهانی ، ص 88، ینابیع الموده ، قندوزی حنفی ، ج 1 ، ص 216و ج 2 ، ص 172و ج 3 ، ص 147 ، تاویل مختلف الحدیث ، ابن قتیبه، ج 1 ، ص 162، تمهید الاوایل فی تلخیص الدلایل ، باقلانی ، ج 1 ، ص 476 و 547 ، الحاوی الکبیر ، ماوردی شافعی ، ج 12 ، ص 115 و ج 13 ، ص 213 ، تفسیر سمعانی ، ج 5 ، ص 154 ، المفصل فی صنعه الاعراب ، زمخشری ، ج 1 ، ص 432 ، العواصم من القواصم ، ابوبکر بن عربی ، ج 1 ، ص 203 ، حاشیه الرملی ، رملی ، ج 4 ص 39 ، الجد الحثیث ، سعودی غزی عامری ، ج 1 ، ص 186، بریقه محمودیه ، محمد بن محمد خادمی ، ج 2 ص 108، منع الجلیل ، محمد علیش ، ج 9 ، ص 648، دستور العلماء ، قاضی عبدالنبی نکری، ج 1 ، ص 80.
ماجراهای بیان این مطلب توسط عمر :
1 . قال احمد ابن زهیر حدثنا عبید الله بن عمر القواریری حدثنا مومل بن اسماعیل حدثنا سفیان الثوری عن یحیی بن سعید عن سعید بن المسیب قال کان عمر یتعوذ بالله من معضله لیس لها ابو الحسن وقال فی المجنونه التی امر برجمها وفی التی وضعت لسته اشهر فاراد عمر رجمها فقال له علی ان الله تعالی یقول وحمله وفصاله ثلاثون شهرا الحدیث وقال له ان الله رفع القلم عن المجنون الحدیث فکان عمر یقول لولا علی لهلک عمر.
استیعاب ابن عبدالبر ج 3 ص 1103.
و درباره زن دیوانه ای که عمر امر به سنگسار او کرد و در مورد زنی که شش ماهه بچه اش به دنیا آمده بود پس عمر خواست که آنها را سنگسار کند پس حضرت علی به او گفت همانا خدای متعال می گوید : و حمل زن و شیر دادنش سی ماه است ... و همچنین به او گفت : همانا خدا تکلیف را از دیوانه برداشته است ... پس عمر می گفت : ‌اگر علی نبود عمر هلاک می شد.
سند روایت
سعید بن مسیب (از راویان صحیح بخاری)
سعید بن المسیب ... احد العلماء الاثبات الفقهاء الکبار من کبار الثانیه اتفقوا علی ان مرسلاته اصح المراسیل وقال ابن المدینی لا اعلم فی التابعین اوسع علما منه.
تقریب التهذیب - ابن حجر - ج 1 ص 364.
یحیی بن سعید ( از راویان بخاری)
یحیی بن سعید بن قیس بن عمرو ، الامام ابو سعید الانصاری ، قاضی السفاح ، عن انس ، وابن المسیب ، وعنه مالک ، والقطان ، حافظ فقیه حجه ، مات 143
الکاشف فی معرفه من له روایه فی کتب السته - الذهبی - ج 2 ص 366.
یحیی بن سعید بن قیس الانصاری المدنی ابو سعید القاضی ثقه ثبت ، من الخامسه مات سنه اربع واربعین او بعدها / ع .
تقریب التهذیب - ابن حجر - ج 2 ص 303.
3 . سفیان ثوری (از راویان صحیح بخاری )
وقال شعبه ، وسفیان بن عیینه ، وابو عاصم النبیل ، ویحیی بن معین ، وغیر واحد من العلماء : سفیان امیر المومنین فی الحدیث .
تهذیب الکمال - المزی - ج 11 ص 165.
4 . مومل بن اسماعیل (از روات صحیح بخاری)
مومل بن اسماعیل البصری العمری مولاهم ... قال ابو حاتم : صدوق شدید فی السنه کثیر الخطا ... مات 206 . ت س ق .
الکاشف فی معرفه من له روایه فی کتب السته - الذهبی - ج 2 ص 309.
قال ابن ابی خیثمه عن ابن معین ثقه وقال عثمان الدارمی قلت لابن معین ای شی حاله فقال ثقه قلت هو احب الیک او عبید الله یعنی ابن موسی فلم یفضل وقال ابو حاتم صدوق شدید فی السنه کثیر الخطا .
تهذیب التهذیب - ابن حجر - ج 10 ص 340
5 . عبید الله بن عمر القواریری (از راویان صحیح بخاری)
عبید الله بن عمر القواریری ابو سعید البصری الحافظ روی مایه الف حدیث ... مات فی ذی الحجه 235 . خ م د س.
الکاشف فی معرفه من له روایه فی کتب السته - الذهبی - ج 1 ص 685.
عبید الله بن عمر بن میسره القواریری ابو سعید البصری نزیل بغداد ثقه ثبت.
تقریب التهذیب - ابن حجر - ج 1 ص 637.
6 . احمد بن زهیر
احمد بن زهیر بن حرب بن شداد ... الحافظ الکبیر ابن الحافظ ... قال الخطیب کان ثقه عالما متقنا حافظا بصیرا بایام الناس وایمه الادب.
لسان المیزان - ابن حجر - ج 1 ص 174
بنابر این این روایت طبق مبانی رجالی اهل سنت صحیح می باشد.
2 . ان رجلا اتی به الی عمر کان قال : فی جوابهم لما سالوه کیف اصبحت قال : اصبحت احب الفتنه ، واکره الحق ، واصدق الیهود والنصاری ، وآمن بما لم اره واقر بما لم یخلق ، فارسل عمر الی علی ( ع ) فلما جاء اخبره بما قال الرجل فقال : صدق قال الله تعالی : انما اموالکم واولادکم فتنه ، ویکره الحق یعنی الموت ، قال الله تعالی وجایت سکره الموت بالحق ، وصدق الیهود والنصاری قال الله تعالی : وقالت الیهود لیست النصاری علی شی وقالت النصاری لیست الیهود علی شی ، ویومن بما لم یره یعنی الله ، ویقر بما لم یخلق یعنی الساعه فقال عمر : لولا علی لهلک عمر .
نظم درر السمطین زرندی حنفی ص 130.
روزی مردی نزد عمر آمد و در پاسخ به این سوا